Geacht College,
Hierbij ontvangt u vanuit de Adviesraad Sociaal Domein het advies naar aanleiding van Rekenkameronderzoek
“Armoede en ongelijkheid in de gemeente Oisterwijk” en de bestuurlijke reactie hier op.
Inleiding
Eind 2024 leverde de rekenkamer de Nota van bevindingen betreffende het DoeMee-onderzoek “Armoede en ongelijkheid in de gemeente Oisterwijk” op. De rekenkamer deed meerdere aanbevelingen aan het college. Eén daarvan betreft het ontwikkelen van een werkwijze specifiek gericht op inwoners die nu lastig worden bereikt. Op dit aspect wordt in dit advies nader ingegaan. Het is voor de gemeente en de sociale partners lastig om alle inwoners van de gemeente die worden geconfronteerd met de gevolgen van armoede te bereiken. Dit ondanks de nodige inspanningen op dit vlak. De gemeente wil laagdrempelig zijn voor inwoners met een hulpvraag en stelt zich bereikbaar op voor mensen die de weg naar de gemeente op eigen kracht vinden. Hier ligt een vacuüm op de loer. Om verschillende redenen weten inwoners de gemeente niet te bereiken of zijn zij zich om verschillende redenen niet of onvoldoende bewust van hun situatie en een eventueel daarmee gepaard gaande hulpvraag.
Laaggeletterdheid, anderstalig zijn, vereenzaamd zijn en last but not least schroom en schaamte zijn maar enkele oorzaken hiervan. De gemeente pakt hulpvragen die binnen komen
zelf op of verwijst door naar partners.
Net als alle andere gemeenten ontvangt de gemeente bericht bij betalingsachterstanden van inwoners bij enkele zorgverzekeraars, sociale woningbouwbedrijven en energiebedrijven. Hier wordt opvolging aan gegeven in de vorm van het aanbieden van hulp. Voor zover bekend zijn er binnen de gemeente Oisterwijk geen proactieve initiatieven die zijn gericht op inwoners die wellicht hulp behoeven, maar geen hulpvraag stellen.
Hulpvraag en hulp zonder vraag
De gemeente staat goed open voor inwoners die een hulpvraag op het gebied van hun bestaanszekerheid
hebben en steunt maatschappelijke partners die zich in dit veld bewegen. Voorbeelden hiervan zijn de Stichting Sociaal Huis Oisterwijk en Stichting Leergeld. Dat is een conclusie die kan worden gebaseerd op de bevindingen van de rekenkamer. Daarnaast deed de rekenkamer de aanbeveling aan het college tot het ontwikkelen van een werkwijze specifiek gericht op inwoners die nu lastig worden bereikt. Deze groep is breder dan menigeen zou vermoeden 1 en ook groeiende. Veel werkenden maken geen optimaal gebruik van inkomensondersteunende voorzieningen. Men kent ze niet, heeft schaamte of schroom bij
aanvragen of vrees voor mogelijke terugbetalingsverplichting. In 2024 steeg de energiearmoede fors door het stopzetten van steunmaatregelen, na jarenlange stijgingen van de energieprijzen.
De sterk stijgende huurprijzen zetten ook druk op de bestaanszekerheid van velen. Gezinnen die wel hun zorgpremie, woninghuur en energierekening blijven betalen, maar
bezuinigen op voedsel, kleding, opleiding van kinderen en dergelijke kunnen lang of altijd buiten beeld van de gemeente blijven, terwijl wordt geleden onder een chronisch tekort aan
middelen die nodig zijn een acceptabel bestaansniveau. Het behoeft geen nader betoog dat een tekort aan middelen van bestaan directe invloed heeft op de ongelijkheid tussen de inwoners van Oisterwijk.
Suggesties voor verbetering
Vrij recent beweegt de gemeente zich richting een meer wijk- of dorpsgerichte aanpak. Het is bekend dat Contour de Twern voor de gemeente werkt aan het actief aanbieden van hulp
laagdrempelig en dichtbij in de wijk. Dit is een belangrijke stap vooruit. Het vragen van hulp wordt wellicht hierdoor makkelijker. De adviesraad is van mening dat hier een actievere rol van de gemeente kan en mag worden verwacht. Het actief in beeld gaan krijgen van mensen en gezinnen die lijden onder armoede. Dit vergt een andere aanpak dan het laagdrempeliger worden voor mensen die met een hulpvraag naar buiten komen.
In de bestuurlijke nota waarin het onderzoek van de rekenkamer wordt gerapporteerd staan diverse voorbeelden van gemeenten die hulpvragen niet afwachten. De gemeente Venray maakt bijvoorbeeld in haar beleidskader “Aanpak van Armoede en Schulden 2024-2027” een directe link tussen het ondersteunen van inwoners met financiële problemen en het begeleiden
naar duurzaam werk, een passende opleiding of een andere duurzame oplossing. Een oplossingsgerichte op preventie gerichte aanpak. In Assen heeft de gemeente als oplossing
voor het samenbrengen van veel maatschappelijke partners een regisseur armoede aangesteld. Dit zijn slechts enkele voorbeelden. Tijdens het onderzoek van de rekenkamer blijken
er meerdere beperkende factoren te zijn die de flexibiliteit voor het doen van aanpassingen voor de gemeente beperken.
____________________________________________________________
(1) Rapport Verborgen armoede op de werkvloer (NIBUD 2022)
Het regionaal geregeld zijn van een aantal thema’s op gebied
van armoede wordt als voorbeeld genoemd. Er zijn geen op het beslechten van deze beperkende factoren gerichte initiatieven binnen de gemeente Oisterwijk bekend. Een regisseur
armoede zou in Oisterwijk het nodige in kunnen betekenen.
Uit de Nota Bestaanszekerheid blijkt dat zowel inwoners als maatschappelijke partners aangeven dat er veel verborgen armoede is in Oisterwijk. Dit is niet met data onderbouwd, maar
wel een duidelijk signaal dat kansen voor verbetering zeer gewenst zijn. Het signaal staat niet op zichzelf. In juni 2025 kondigde het kabinet het Nationaal Programma Armoede en
Schulden aan, waarin ook expliciet aandacht wordt gevestigd op werkenden die onder de armoedegrens leven. Anna Custers, sinds april 2022 lector Armoede Interventies aan de Hogeschool
van Amsterdam, wijst er op dat het besef dat armoede iedereen kan raken doordrong na de recente energiecrisis die grote delen van de bevolking hard raakte. Zij benadrukt ook dat de impact van armoede op kinderen enorm is (2).
De adviesraad nodigt de gemeente uit tot het ontwikkelen van beleid en het nemen van daarop volgende initiatieven die zijn gericht op het bereiken van inwoners, uitkeringsgerechtigden,
werkenden en ondernemers, die lijden onder de gevolgen van armoede en nu lastig worden bereikt. Er is al veel nagedacht en geschreven over het bereiken van inwoners die in stilte lijden onder armoede. Meerdere gemeenten zetten al stappen die binnen de scope van deze uitnodiging liggen (3), ook dichtbij; Esmah Lahlah, ex-wethouder van de gemeente Tilburg en huidig
lid van de Tweede Kamer is een boegbeeld voor de bestrijding van armoede.
Namens de Adviesraad Sociaal Domein Oisterwijk,
Samenstellers:
Jos de Kort, voorzitter Chris Vandeputte
Hans Pijnenburg, secretaris Hans Pijnenburg
_____________________________________________________________
(2) Openhartig 6-2022 Jeugdbescherming. Anna Custers strijdt tegen armoede in Amsterdam
(3) Hoe gemeenten ‘verborgen armen’ kunnen bereiken. Binnenlands Bestuur 01-05-2025